واکنش های شیمیایی اسید سیتریک
دسامبر 16, 2019
مونو اتانول آمین
فوریه 4, 2020
سوربیتول یک ترکیب شیمیایی با ساختار چند الکلی می باشد. این ماده به نام قند الکلی معروف است که به طور طبیعی در میوه ها و بسیاری از خوراکی ها وجود دارد. ساختار شیمیایی و گروه های الکلی در این ماده موجب شده است چندین عمل را در بدن انجام دهد. از ترکیب سوربیتول به عنوان یک شیرین کننده کم کالری استفاده می‌شود. در حقیقت، زمانی که لازم باشد از یک قند مصنوعی به عنوان عامل شیرین کننده در محصولات صنعتی استفاده شود، این ترکیب قند الکلی بهترین گزینه خواهد بود. بسیاری از مواد غذایی نظیر شیرینی ها و آبنبات ها و همچنین محصولات دارویی خوراکی که مزه شیرین دارند با استفاده از سوربیتول تهیه می شوند.
مسئله مهم درباره این است که آیا وجود سوربیتول در مواد غذایی یک عامل مضر محسوب می شود یا خیر؟ آیا میزان مصرف روزانه آن می‌تواند سلامت سلول‌های بدن را تهدید کند یا خیر؟! در ادامه این مطلب به حضور سوربیتول در مواد غذایی خواهیم پرداخت.
درباره سوربیتول؛ یک قند الکلی در مواد غذایی
سوربیتول به عنوان یک قند الکلی (که گاه به آن پلی اُل گفته می شود) طبقه بندی می شود؛ حتی اگر از نظر فنی، قند و قطعاً الکل نباشد. سوربیتول یک کربوهیدرات شیرین است که از کالری کمتری نسبت به هر نوع قند برخودار می باشد؛ بنابراین به عنوان یک شیرین کننده جایگزین، از آن استفاده می شود. Sorbitol یکی از معدود الکل های قند مانند مانیتول، مالتیتول، زایلیتول، اریتریتول و لاکتیتول است که همه آنها احتمالاً در غذاهای شما یافت می شوند. هر یک از این ترکیبات از نظر ساختار شیمیایی کمی متفاوت هستند اما همه به عنوان قند های الکلی طبقه بندی می شوند.
قندهای الکلی همیشه جزو مواد افزودنی غذاهای رایج نبوده اند اما همیشه در مواد غذایی وجود داشته اند. یک شیمیدان فرانسوی برای اولین بار سوربیتول را در خاکستر درختان در کوهستان در سال 1872 کشف کرد. مانیتول معمولاً در زیتون، جلبک دریایی و قارچ های خوراکی یافت می شود. فرآورده های غذایی تخمیر شده مانند شراب، سویا سس نیز حاوی قند الکلی هستند؛ علاوه بر خربزه، میوه هلو و برخی سبزیجات نیز مقادیر کمتری اریتریتول (از خانواده Sorbitol است) دارند.
اخیراً به دلیل شیوع گسترده بیماری چاقی و دیابت در بسیاری از کشورهای غربی، استفاده از شیرین کننده های مصنوعی نظیر سوربیتول و سایر قندهای الکلی به سرعت رواج یافت. از آنجا که مصرف کنندگان از میزان قند موجود در مواد غذایی خود آگاه تر شدند، تولید کنندگان با جایگزین کردن ترکیباتی مانند سوربیتول توانستند میزان کالری مواد غذایی صنعتی را کاهش دهند. در مواردی که قندهایی مانند ساکارز، 4 کالری در هر گرم را تأمین می کند، یک قند الکلی، انرژی کمتری را در بازه بین 0.2 تا 2.7 کالری در هر گرم، ارائه می دهد.
فراتر از کاهش کالری مواد غذایی و مضر بودن آنها، مزیت دیگر استفاده از سوربیتول به عنوان شیرین کننده در غذاها نیز وجود دارد؛ این ترکیبات، غیر سرطانی بوده و برای سلامتی بدن و دهان و دندان، هیچ خطری در پی ندارند. برخلاف شکر که می تواند میکروارگانیسم های موجود در دهان شما را فعال کرده و به یک محیط اسیدی تبدیل کند – که بعداً دندان های شما را از بین می برد – قندهای الکلی نظیر سوربیتول، توسط این میکروارگانیسم ها قابل استفاده نیستند.
سوربیتول و سایر قندهای الکلی نیز اولین شیرین کننده ای بود که در ساخت شیرینی های بدون قند مورد استفاده قرار گرفت و به سرعت به موفقیت بزرگی دست یافت. این شیرین کننده به سرعت در تولید محصولات مورد مصرف افراد دیابتی مورد استفاده قرار گرفت. قندهای الکلی، باعث افزایش قند خون نمی شوند. به عبارت دیگر، آنها می توانند بدون ترشح انسولین، متابولیزه شوند.
**موارد احتیاط: همیشه باید در مصرف قندهای الکلی و موادی که حاوی سوربیتول هستند دقت داشته باشید و بسیار احتیاط کنید! اکثر مردم فقط می توانند در روز تا میزان 50 گرم سوربیتول را تحمل کنند. خوشبختانه اکثر غذاها در هر وعده فقط حاوی 10 گرم سوربیتول هستند.
همانطور که قبلاً ذکر شد، قندهای الکلی نظیر سوربیتول و خانواده پلی اُل ها در طبیعت یافت می شوند، اما بیشتر آنها با استفاده از فرآیندی به نام هیدروژناسیون از قندها تولید می شوند. هیدروژناسیون، نوعی واکنش شیمیایی است که در آن از گاز هیدروژن برای افزودن بیشتر اتم های هیدروژن به یک ترکیب استفاده می شود. به عنوان مثال، اگر گلوکز تحت واکنش هیدروژناسیون قرار گیرد و اتم های هیدروژن به آن اضافه شوند، ترکیب جدیدی به نام سوربیتول تشکیل می شوند. این بدان معنی است که تفاوت ساختاری بین قندها و قندهای الکلی در واقع بسیار ناچیز است. این دو دسته از ترکیبات فقط در یک زوج اتم هیدروژن، با یکدیگر تفاوت دارند.
مقدار مجاز سوربیتول در مواد غذایی
در اتحادیه اروپا، سوربیتول را جایگزینی برای شکر اعلام کرده اند. این ترکیب همچنین در محصولات طبیعی به ویژه در میوه های خشک، گلابی، آلو، سیب، زردآلو، هلو و کشمش وجود دارد.
جدول زیر غذاهایی را نشان می دهد که میزان سطح سوربیتول در دسترس در آنها مشخص شده است. این جدول به محض در دسترس بودن سطح جدید سوربیتول به طور مداوم در حال به روز رسانی است. سطح سوربیتول در معرض تغییرات طبیعی قرار دارد و موارد ذکر شده در اینجا صرفاً باید به عنوان یک نشانه کلی در نظر گرفته شود.
میزان سطح سوربیتول در مواد غذایی
| ماده غذایی | Sorbitol (g/100g) |
| نوشیدنی های الکلی | 0,0020 |
| بلوبری یا زغال اخته حاوی زیلیتول | 0,0040 |
| تمشک | 0,0090 |
| آب توت سیاه | 0,0200 |
| توت فرنگی | 0,0300 |
| نوشیدنی های بدون الکل | 0,2000 |
| انگور | 0,2000 |
| سیب | 0,5100 |
| آب سیب | 0,5600 |
| زردآلو | 0,8200 |
| کشمش | 0,8500 |
| هلو | 0,8900 |
| خرما خشک شده | 1,3500 |
| آلو | 1,4000 |
| گلابی | 2,1700 |
| سیب خشک شده | 2,4900 |
| زردآلو خشک شده | 4,6000 |
| هلو خشک شده | 5,3300 |
| آلو خشک شده | 6,5700 |
منابع مورد استفاده:
